Nét văn hoá độc đáo trong Lễ hội đền Chín Gian, Nghệ An

Về Quế Phong vào những dịp đầu năm, du khách thập phương có thể cảm nhận không khí lễ hội tràn ngập khắp nơi. Đặc biệt có thể kể đến lễ hội Đền Chín Gian là một phần không thể thiếu trong tín ngưỡng linh thiêng… Đây cũng là dịp để bà con dân tộc Thái hành hương về nguồn cội, cùng mở hội tế trời, lễ tổ và cầu phúc cho chín bản mười mường.

Với mỗi người Thái nơi vùng cao Tây Bắc xứ Nghệ, mảnh đất Mường Tôn vùng Quế Phong và một phần của huyện Quỳ Châu, đền Chín Gian và Lễ hội Đền Chín Gian là một phần không thể thiếu trong tín ngưỡng linh thiêng.

Giới thiệu về đền Chín Gian

Du lịch Nghệ An bạn đừng bỏ qua di tích lịch sử đền Chín Gian, Ngôi đền được xây dựng từ thế kỷ XIV, thuộc bản Khoẳng, xã Châu Kim, huyện Quế Phong, và là nơi thờ cúng Thẻn Phà (Trời) , Màng Xi Đa (hay Náng Xỉ đá – con gái của Trời) và Tạo Ló Ỳ – người có công dựng mường lập đất của đồng bào miền Tây Bắc Nghệ An. Đền 9 Gian ngự tại núi Pu Quái, huyện Quế Phong, thiết kế theo khuôn mẫu nhà sàn của người Thái gồm 9 gian thờ, đại diện cho 9 mường trong khu vực.

Kiến trúc đậm màu tâm linh ở đền Chín Gian

Có 1 điều lý thú ở đền Chín Gian là du khách có thể bắt gặp rất nhiều kiến trúc gắn liền với số 9 như: Hai bên hồi có 2 cầu thang lên xuống, mỗi bên gồm 9 bậc, trong đền chia thành 9 gian, tương ứng với nơi thờ tự của 9 mường vì trong quan niệm dân gian, con số này gắn liền với sự hoàn mỹ, vĩnh cửu và sức mạnh của thần linh. Hiện tại, đền Chín Gian đã được công nhận là di tích lịch sử ở Nghệ An.

Sân đền Chín Gian

Bến Tà Tạo, cách đền Chín Gian 300m được dùng để làm lễ tắm trâu trước khi đưa về đền. Cách bãi tắm trâu 200m về phía Bắc là Am thổ thần với kiến trúc theo kiểu nhà bát giác. Từ Am, du khách đi qua 164 bậc đá là đến đền Chín Gian. Trong sân đền có 9 tượng trâu đang nằm, được đặt trên bệ đá. Trong đó có 6 trâu đen và 3 trâu trắng cùng 9 vạc đựng nước mưa đặt phía trước.

Trung tâm đền Chín Gian

Kiến trúc trung tâm của ngôi đền xây theo kiểu nhà sàn của dân tộc Thái để thờ phụng Thèn Phả, Náng Xỉ Đà cùng các thị thần đã khai bản lập mường. Đền Chín Gian được làm bằng gỗ cùng gạch rất kiên cố. Phần mái đền Chín Gian xoè rộng sang 4 phía, bờ nóc trang trí “lưỡng long chầu nguyệt”, được nâng đỡ bởi hệ thống cột cái và cột quân. Hành lang trang trí bằng hệ thống lan can theo kiểu chấn song.

Vui chơi lễ hội đền Chín Gian

Hằng năm, lễ hội đền Chín gian được tổ chức vào ngày 14 – 16/2 âm lịch, trong đó có nhiều hoạt động vui chơi đặc sắc. Đây là dịp để người dân 9 bản 10 mường vùng Phủ Quỳ, cùng hành hương về nơi đất gốc mở hội tế trời, lễ tổ, cầu mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt bội thu.

Phần lễ đền Chín Gian

Điểm đặc sắc, độc đáo của lễ hội đền Chín gian là lễ hiến trâu. Những năm gần đây, nghi lễ hiến trâu vẫn được duy trì, nhưng chỉ mang tính chất tượng trưng. Trâu cái màu trắng là món lễ vật không thể thiếu của người dân Mường Tôn dâng lên ông trời và Tạo Ló Ỳ.

Hai mường khác là Mường Quáng và Mường Puộc cũng hiến trâu trắng, nhưng là trâu đực, những mường còn lại cúng trâu đen. Những con trâu được chọn phải khỏe mạnh, không bị khuyết tật. Sau khi trâu được đưa xuống tắm ở bến sông Tà Tạo (bến Quan), lễ hiến trâu sẽ được tiến hành trong tiếng reo hò của đông đảo người dân tham dự.

Ngoài lễ hiến trâu, nơi đây còn có tục hát khắp, hát nhuộm của đồng bào Thái vào ngày diễn ra nghi thức tế hội. Ở mỗi gian đền, khi bà mo hành lễ, đằng sau thường có 6 – 8 cô gái hát đệm bài cúng, kể về cuộc hành trình lên Mường Trời, trong hành trình ấy có cả đường sông, đường bộ.

Phần hội đền Chín Gian

Bên cạnh phần lễ trang trọng, phần hội cũng náo nhiệt và thu hút sự chú ý của nhiều người. Mỗi mường cử ra 9 đấu thủ đua tài trong trò chơi bắn cung nỏ. Phần thưởng là những mảnh vải vuông do các cô gái tự dệt, một hộp đựng thuốc bằng bạc và một túi da đựng trầu cau. Các tiết mục nghệ thuật mang đậm nét văn hóa dân tộc như nhảy sạp, hát giao duyên, đặc biệt là hát lăm… chúc cho 9 bản 10 mường được bình yên, no ấm.

Lễ hội đền Chín gian không chỉ là dịp để người dân 9 mường cầu bình an, mưa thuận gió hòa, mà còn là thời điểm để trưng bày, giới thiệu các mặt hàng thủ công mỹ nghệ truyền thống đến du khách như mây tre đan, thổ cẩm hay các món ăn độc đáo đến từ các xã Mường Nọc, Châu Kim…, cũng như trải nghiệm văn hóa dân tộc Thái thông qua nhiều hoạt động vui chơi, ca múa nhạc.

Thông qua các hoạt động của lễ hội, sẽ góp phần khơi dậy truyền thống tốt đẹp “uống nước nhớ nguồn” biết ơn những người có công dựng bản, lập mường; đồng thời góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị văn hoá truyền thống của đồng bào dân tộc Thái vùng Tây Bắc Nghệ An. Đây cũng là cơ hội để Quế Phong giao lưu văn hoá, nối vòng tay bạn bè, nhằm thắt chặt tình đoàn kết giữa các dân tộc anh em.

Hãy đến Nghệ An vào dịp đầu năm nay để được hòa mình vào lễ hội đền Chín Gian đặc sắc này nhé! Nghệ An luôn dành những tình cảm trân quý và giang rộng vòng tay để chào đón các bạn.

Cám ơn bạn đã theo dõi. Nếu có gì góp ý hay cần bổ sung thêm hãy để lại comment và bình chọn cho bài viết này nhé!Theo dõi chúng mình ở đây nhé :